پرسش :

منظور از واژه «تبیین» در قرآن کریم چیست؟

پاسخ :
در آیه 118 سوره آل عمران می خوانیم: «قَدْ بَیِّنَّا لَکُمُ اْلأَیاتِ انْ کُنْتُمْ تَعقِلُونَ» ؛ (ما آیات [و راههاى پیشگیرى از شرّ آنها] را براى شما بیان کردیم اگر بیندیشید).

«تبیین» از مادّه «بین» به معناى فاصله میان دو چیزى است. سپس به معناى جدایى و آشکار شدن آمده؛ چرا که فاصله افتادن میان دو چیز، این دو نتیجه را دارد، بعداً در هر کدام از این دو معنا به طور جداگانه به کار رفته، گاه به معناى جدایى و گاه به معناى ظهور و آشکار شدن.

در صحاح اللغه آمده است که «بین» به دو معناى متضاد مى آید: گاه به معناى جدایى، و گاه به معناى اتصال است. ولى به نظر مى رسد که معناى اصلى همان گونه که در دیگر کتب لغت آمده است به معناى جدایى و فراق است. منتها چون جدایى از چیزى چه بسا باعث پیوستن به امرى دیگر مى شود به لازمه آن نیز اطلاق شده است.

به هر حال واژه «تبیین» در بسیارى از آیات قرآن به معناى ظهور و انکشاف و وضوح آمده است؛ لذا «بیّنه» به چیزى گفته مى شود که دلیل روشن و آشکارى است، خواه عقلى باشد یا محسوس. به همین دلیل به دو شاهد عادل که در امور قضایى شهادتشان مدرک است «بینه» اطلاق مى شود. به معجزات انبیاء نیز «بینه» گفته شده است، و «بیان» به معناى پرده بردارى از چیزى است، خواه به وسیله نطق بوده باشد یا نوشتن یا اشاره یا شاهد حال.

منبع: پیام قرآن، مکارم شیرازی، ناصر، دارالکتب الاسلامیه، تهران، 1386 شمسی‏، چاپ: نهم، ج1، ص 213.